Szacuje się, że zaciskanie szczęki i intensywne zgrzytanie zębami to problemy, z którymi boryka się nawet 70 proc. populacji. Niestety, nie wszyscy pacjenci doświadczający tych objawów trafiają do gabinetów stomatologicznych czy ortodontycznych. Tymczasem zlekceważenie symptomów bruksizmu ma daleko idące konsekwencje – może skutkować nawet utratą zębów.
Przyczyny bruksizmu
Przyczyny bruksizmu nie są do końca wyjaśnione. Zgrzytanie zębami podczas snu u dorosłych może mieć różne podłoża. Dotychczas sformułowano dwie teorie mające tłumaczyć to zaburzenie narządu żucia. Są to:
- Koncepcja zgryzowa, zgodnie z którą powodem zgrzytania zębów są dysfunkcje i wady zgryzu. Nieprawidłowe ułożenie łuków zębowych względem siebie powoduje destrukcję poszczególnych zębów – ścierają się one, mogą się łamać i wypadać.
- Koncepcja mięśniowa, która jako przyczynę bruksizmu wskazuje nadmierne napięcie mięśni żwaczy.
Inne przyczyny zgrzytania zębami to: przyjmowanie niektórych leków, niedobór witamin i magnezu, palenie tytoniu, żucie gumy, niedopasowane wypełnienia lub uzupełnienia protetyczne oraz dysfunkcje stawów. Bruksizm może być też reakcją organizmu na długotrwały stres, silne napięcie nerwowe czy strach.
Zgrzytanie zębami u dzieci
Zgrzytanie zębami w nocy dotyczy nie tylko dorosłych – może też pojawić się u dziecka. Jeżeli dziecko zgrzyta zębami w nocy, może mieć to związek z wymianą uzębienia. To powszechne zjawisko, a większość dzieci przestaje zgrzytać zębami w momencie utraty zębów mlecznych.
Gdy dziecko zgrzyta zębami także po wypadnięciu zębów mlecznych, to warto umówić się na wizytę u stomatologa lub ortodonty dziecięcego. Zgrzytanie zębami u dzieci może mieć też inne przyczyny. Wśród nich należy wskazać na: wady zgryzu, reakcję na ból lub stres, niedojrzałość układu nerwowego, alergię czy choroby (np. ospę).
Najczęstsze objawy bruksizmu
Zgrzytanie zębami z reguły ma miejsce nocą, w czasie snu (bruksizm nocny). Z tego względu wielu pacjentów nie jest świadomych swojego problemu. Dopiero informacja od najbliższych oraz zaobserwowanie u siebie przykrych objawów (np. bólu głowy) skłania do szukania pomocy. Jakie są typowe objawy bruksizmu? Wśród tych najczęściej zgłaszanych można wskazać na:
- ból – pacjent może odczuwać ból, np. głowy, karku czy ucha; pojawić może się też ból ręki czy obręczy barkowej, które z reguły nie są łączone z zębami,
- zmiana mięśni twarzy – może nastąpić rozbudowa mięśni żwacza; to z kolei ma bezpośredni wpływ na rysy twarzy pacjenta,
- problemy z zębami – pękanie szkliwa, zanik przyzębia i ścieranie się zębów – to symptomy zgrzytania zębami zarówno u dorosłych, jak i dzieci.
Zgrzytanie zębami przez sen może też spowodować problemy ze wzrokiem i słuchem. Nieostrość widzenia czy szumy uszne mogą się wiązać z bruksizmem.
Leczenie bruksizmu
Jak leczy się zgrzytanie zębami u dorosłych? Ścieżka leczenia jest uzależniona od przyczyny bruksizmu. Pierwszym krokiem jest konsultacja ze stomatologiem lub ortodontą, który przeprowadza wywiad, badanie i dociera do źródła problemu. Leczenie bruksizmu może polegać na: wdrożeniu leczenia ortodontycznego, korzystaniu przez pacjenta z szyny relaksacyjnej, wykonywaniu ćwiczeń lub wykorzystaniu botoksu.
Leczenie ortodontyczne
Jednym z powodów bruksizmu może być nieprawidłowy zgryz. Pacjent może zauważyć u siebie zmiany, które skłonią go do konsultacji z ortodontą. Należą do nich:
- zmiana wysokości zębów – zgrzytanie zębami podczas snu powoduje ścieranie się zębów; w rezultacie mogą one mieć różną wysokość,
- zmiana rysów twarzy – intensywnie pracujące żwacze powodują, że twarz staje się bardziej kwadratowa.
Jeżeli zgrzytanie zębami u dorosłych lub dzieci jest spowodowane wadą zgryzu, ortodonta ustali sposób leczenia. Będzie on zależny od wieku pacjenta – u dorosłych konieczne może być założenie aparatu ortodontycznego.
Szyna relaksacyjna
Zgrzytanie zębami najczęściej ma miejsce w nocy – wówczas można zastosować szynę relaksacyjną. To specjalne nakładki, wykonywane indywidualnie dla każdego pacjenta. Ich zadaniem jest m.in. odciążenie mięśni żujących. Szynę relaksacyjną stosuje się wyłącznie na noc, z reguły przez ok. 6 tygodni.
Bruksizm a botoks
Gdy dorosły zgrzyta zębami, a lekarz uznaje, że przyczyną jest napięcie mięśni żwaczy, to zastosować można botoks. Toksynę botulinową wstrzykuje się w okolice żuchwy i skroni. To rozwiązanie ma następujące efekty:
- rozluźnienie mięśni – toksyna botulinowa zmniejszenia napięcie mięśniowe, co z kolei osłabia zgrzytanie zębami,
- zmiana rysów twarzy – botoks przywraca bardziej owalny kształt twarzy; ma to szczególne znaczenie dla pacjentów, którzy zauważyli zmiany w swoim wyglądzie.
Botoks na bruksizm nie jest rozwiązaniem stałym – efekt utrzymuje się przez 6 miesięcy. Aby utrzymać rezultat, konieczne jest powtarzanie zabiegu co 6 miesięcy przez kolejne 3 lata.
Ćwiczenia na bruksizm
W leczeniu bruksizmu pomocne są też ćwiczenia. Leczenie domowe zgrzytania zębami u dzieci czy dorosłych można przeprowadzić, stosując m.in. następujące techniki:
- szczypanie policzków – wystarczy rozciągać skórę w różnych miejscach na policzkach, aby skutecznie rozluźnić mięśnie,
- ułożenie koniuszka języka – kilka razy w ciągu dnia warto kontrolować położenie języka – jeżeli dotyka on podniebienia za górnymi jedynkami, to zęby nie mają ze sobą styczności. To z kolei powoduje, że nie dochodzi do ich ścierania,
- masaż mięśnia żwacza – należy wykonywać koliste ruchy dwoma złączonymi palcami – to powinno pomóc pozbyć się uczucia napięcia.
Jeżeli wykonywanie ćwiczeń zaleca stomatolog lub ortodonta, to pacjent otrzymuje dokładne wytyczne – jak i z jaką częstotliwością je wykonywać. Z reguły musi on też powtórzyć każde ćwiczenie, aby lekarz upewnił się, że pacjent rozumie jego zalecenia.
Zgrzytanie zębami przez sen – co zrobić?
Zgrzytania zębami nie należy lekceważyć – bruksizm może doprowadzić do utraty zębów, bólu szczęki i głowy czy zmian rysów twarzy. Po zauważeniu u siebie wyżej wymienionych symptomów warto skonsultować się ze stomatologiem. Przeprowadzi on badania, na podstawie których będzie mógł postawić diagnozę lub potwierdzić podejrzenia pacjenta.
Stomatolog może też rozpoznać wadę zgryzu. Wówczas pacjent zostanie skierowany do ortodonty, gdyż bruksizm może mieć swoje źródło w nieprawidłowym ułożeniu łuków zębowych.
Dowiedz się więcej na temat leczenia ortodontycznego:
